In 2016 doen vijf Zeeuwse gemeenten mee aan de proef ‘mengvormen horeca en detailhandel’, van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Die mengvormen worden ook wel aangeduid als ‘blurring’ of als branchevervaging. Het komt erop neer dat veel ondernemers graag ook producten en diensten zouden willen verkopen, die de wet- en regelgeving nu verbiedt. Denk aan een kaaswinkel die een wijnproeverij wil organiseren of aan een café waar kunst wordt verkocht. De uitkomsten van het experiment worden gedeeld met staatssecretaris Martin van Rijn, als hij aan het einde van 2016 de huidige Drank- en Horecawet evalueert. Ook in het geval van deze proef zijn er voor- en tegenstanders. Ondernemers die jarenlang hadden te maken met allerlei regeltjes en bijbehorende kosten vinden het niet eerlijk dat ondernemers uit andere branches in zekere zin mogen concurreren, zonder aan die regels te moeten voldoen. Dat is begrijpelijk. Overheden zouden daar een vorm van compensatie voor moeten vinden. Tegelijkertijd beseffen ook zij dat er veel is te zeggen voor de ondernemingsvrijheid, zoals die bestond in het tijdperk van vóór al die regeltjes.

Hoe zag dat er dan uit? Welnu: de Drankwet werd ingevoerd in 1881. Uit een telling van de gemeente Middelburg bleek dat de stad het jaar daarvoor de nu onvoorstelbare hoeveelheid van 195 ‘tapperijen’ telde, op ruim 16.000 inwoners. Die tapperijen waren echter niet allemaal cafés, zoals wij die nu kennen. Ook in sommige winkels werd alcohol geschonken en soms was een ‘bierhal’ niet meer dan een veredelde woonkamer. Tegelijkertijd waren cafés meer dan horecagelegenheden alleen. Het waren echte ontmoetingsplekken, zoals herbergen dat in de eeuwen ervoor ook waren. In herbergen kon je eten, drinken en overnachten, maar de zaken fungeerden vaak ook als locatie voor kooplieden en notarissen. Er werden huizen en landbouwgronden geveild, maar er werd ook kleding verkocht of medicijnen. Op de sites van Veere Dronk en Middelburg Dronk wemelt het van de oude krantenadvertenties die dat illustreren.

In de latere cafés en koffiehuizen zag je zulke nevenactiviteiten nog lang terug. Er zijn talloze voorbeelden, ook in Middelburg. Rond 1900 adverteert de voorloper van café De Reutel, het Volkskoffiehuis, regelmatig met het aanbod van hoeden en andere kleding. Eigenaar Izaak Pauwe runde in hetzelfde pand ook een tabakszaak. In Sint Joris, de voorloper van Café Bommel, was het op donderdagen een komen en gaan van Walcherse boeren die achterin de zaak hun geldzaken kwamen regelen. Vertegenwoordigers van banken en andere instellingen hielden daar kantoor. Bij de buurman, kruidenier Dronkers, werden hun vrouwen in een achterkamer verwelkomd met koffie en thee, om bij te komen van de reis naar de hoofdstad. Een stukje verderop was café De Koophandel, voorloper van Seventy-Seven, dé verzamelplaats voor bodediensten. In advertenties werd de zaak net zo makkelijk als ‘bestelhuis’ aangeduid.

Ik ga hier niet beweren dat het vroeger allemaal beter was, maar duidelijk is dat mengvormen altijd normaal zijn geweest. En zo voelt het nog steeds. Loop Robuust op de Markt maar eens binnen. Dat is, behalve een koffiebar, ook een platenzaak en barbier. Heel modern en tegelijkertijd ouderwets. En daarom hip. Je zou het met een knipoog ‘blurring après la lettre’ kunnen noemen.

In den beginne, zo rond 1890, opende de Gorinchemsche Bierhal op het adres Koorkerkhof A118, op de hoek van de Reigerstraat in Middelburg. Pieter Jacobus Karreman was de eigenaar en hij was niet voor één gat of zaak te vangen. Karreman zat namelijk in dezelfde periode in een koffiehuis aan de Wagenaarstraat en schonk ook een drankje in het prachtige pand De Steenrotse aan de Dwarskaai. Hij verkocht de Gorinchemsche Bierhal in 1908 aan William Seymour en die veranderde de naam van de zaak in de Lange Jan. Kort geleden liep ik beeldend kunstenaar Han Reijnhout tegen het lijf. Hij is zeer handig met zijn handen en van vele markten thuis. Han vertelde dat hij een afbeelding van een ets had: ‘The Lange Jan Cafe’, Middleburg’. De ets werd rond 1913 gemaakt door de Brit Leslie Moffat Ward. Han dacht dat er misschien wel een verhaal voor de Middelburg en Veerse Bode in zat. Dat verhaal werd dus geschreven. Bij dezen dank ik Han voor de tip. Zo loop ik wel vaker tegen iets moois aan. William Seymour verkocht de Lange Jan in 1923 aan Johannes Brandenburg. Hij koos voor de naam Torenzicht. Zes jaar later verhuurde hij zijn negotie aan Marinus Bek en die opereerde weer onder de naam Lange Jan. Bek was bekend met de uitdrukking ‘adverteren doet verkopen’ en hij adverteerde in 1932 met de tekst: ‘Bier. Bier. Vanaf Donderdag 6 October groot glas bier 10 cent. Café ‘De Lange Jan’, Middelburg. Aanbevelend M. Bek’. Zo kon je voor weinig bieren in de Lange Jan.

Johannes Heeren kwam in oktober 1934 in de zaak. Eind 1935 tekende Johannes Surendonk een huurcontract en hij zette de Lange Jan in het zonnetje. Na vijf jaar van redelijke voorspoed begon de ellende. Het pand leed aan een verzakking en er kwamen grote scheuren in de muren. De Lange Jan moest zowel binnen als buiten worden gestut. De courant schreef: “Naar wij vernemen zal herstel wel niet meer goed mogelijk zijn en zal wel tot algeheelen herbouw moeten worden besloten.” De Lange Jan overleefde de beschietingen of het bombardement – daar raken de historici het nooit over eens- van mei 1940. Toch werd het pand een jaar later gesloopt. Dat betekende het einde van de Lange Jan.

Surendonk zat in 1940 in hotel Sonnevanck aan de Blauwedijk, maar moest het hotel een jaar later van de hand doen. Hij was zeker twee illusies armer en vertrok met meer dan gemengde gevoelens uit Middelburg. Later kwam Piet Maljers in Sonnevanck. Hij zat eerder in de Vriendschap aan de Kapellestraat in Veere. Ome Piet, ik was een oom-zeggertje, is echter een verhaal dat later wellicht nog eens wordt verteld. De teloorgang van de Lange Jan is eigenlijk een historisch misverstand. Men moest en zou herbouwen, maar vergat het pand na herbouw een horecafunctie te geven. Waarom, dat weet niemand. Het was wellicht een dubbeltje op z’n kant. Dat is jammer, want ik had graag nog eens gebierd in de Lange Jan.

De dorpen aan de kust van Walcheren zijn altijd al rijker met horeca gestoffeerd dan de dorpen in het hart. Niet zo gek, want in de kustplaatsen kwam men kuren of van zee en strand genieten. Vooral Domburg en Westkapelle werden door de eeuwen heen druk bezocht door deze, gene en de toevallige passant. Hoewel pootje baden niet meer is dan voetje vrijen met de zee doet men het van Ritthem tot Vrouwenpolder. Nog steeds. Het vlakke van Walcheren, het landbouwhart, kent voor mij een schoonheid die zee en strand evenaart, zo niet overtreft. De blik heeft altijd ruim baan, aangezien het coulisselandschap gelukkig dun gezaaid is. Ik fiets vaak over het vlakke, zeker in de zomer als de fietspaden aan de kust worden overwoekerd door gehelmde noorderburen en aanverwante dwaalgasten met het paard achter de wagen. Nee, geef mij het vlakke van Walcheren maar dat zelfs in de zomer een oase van rust is.

In het voorjaar fiets ik vaak naar slager Wisse in Meliskerke om daar een streng boerenleverworst te kopen. Heerlijke boerenleverworst die kan wedijveren met de boerenleverworst van slager Koets in Westkapelle. Afijn, na Meliskerke zet ik vaak koers naar andere oorden. Een poosje geleden kwam ik aanwaaien in Aagtekerke. Dorstig als ik was, dorstte ik naar een versnapering, maar helaas was Hotel Kodde gesloten. Het seizoen was nog ver, dus daar had ik alle begrip voor. In Domburg leste ik alsnog mijn dorst. In vroeger tijden, eind 18e eeuw, hadden Leendert Maljers en Janna de Landmeter een herberg annex winkel aan het Dorpsplein in Aagtekerke. De familie Maljers zat tot 1927 in de herberg die in dat jaar werd overgenomen door Andries Dekker. Later kwamen ook zonen Hendrik en Wannes in de zaak, maar dat verhaal is al eerder verteld.

Het verhaal van Hotel Kodde begon in 1961 wanneer Pieter Kodde pension hield aan de Burgemeester Bosselaarstraat 14. Op vrijdag 7 mei 1968 heropende Pension Kodde en was het schoonvader Floris Maljaars die de opening verrichtte, zo meldde de courant. Hij draaide de sleutel om van het pension dat ruimte bood aan 22 personen. Het pand bestond uit ‘een zaal met een zithoek, met vergaderruimte voor 60 tot 80 personen. Voorts zijn er tien twee persoonskamers en twee één-persoonskamers’. Op 13 mei 1987 heropende de zaak opnieuw. Sinds die dag heet het Hotel Kodde. Twee jaar later trouwde Pieter’s zoon Jan met Jolanda Smaardijk en zij kwamen ook in het bedrijf. Toen Pieter Kodde op 8 augustus 1996 overleed, stonden Jan en Jolanda er samen alleen voor. De appel valt in de horeca echter vaak niet ver van de stam. Dat is ook bij de Kodde’s het geval. Zo staat Jan en Jolanda’s zoon Stefan Kodde al een tijdje achter de kachel in het Domburgse Badhotel. Het spreekt voor zich dat ik binnenkort een keer fietsenderwijs poolshoogte ga nemen in Hotel Kodde. Met de wind in de rug hoop ik dan aan te komen waaien in Aagtekerke. Men zij gewaarschuwd.